Dlaczego znak towarowy to integralny element przedsiębiorstwa?

Znakiem towarowym może być każde oznaczenie odróżniające towary lub usługi jednego przedsiębiorstwa od towarów bądź usług innego przedsiębiorstwa, które umożliwia ich jednoznaczną identyfikację i może być przedstawione w rejestrze znaków towarowych. W szczególności będzie to wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk. Znak towarowy, zwłaszcza gdy ma formę znaku słownego, często pokrywa się z nazwą przedsiębiorstwa. Znakami towarowymi są także znaki usługowe, używane do odróżniania usług danego przedsiębiorstwa. W praktyce znak towarowy odpowiada za budowanie marki oraz rozpoznawalności. Jest niezwykle istotnym, żeby przez swą skrótowość, komunikatywność oraz oddziaływanie na odbiorcę odróżniał towary lub usługi danego przedsiębiorstwa od pozostałych towarów i usług obecnych na rynku.

Znak towarowy podlega ochronie prawnej pod warunkiem rejestracji w Urzędzie Patentowym. Warto poprzedzić zgłoszenie znaku badaniem zdolności ochronnej znaków towarowych przeprowadzonym przez profesjonalnego pełnomocnika.

Jak widać, sama definicja znaku towarowego odwołuje się do przedsiębiorstwa, wskazując na istnienie pomiędzy nimi istotnej więzi. W efekcie znak towarowy wchodzi w skład samego przedsiębiorstwa, jest jednym z jego składników. Co to oznacza? Aby należycie odpowiedzieć na to pytanie, należy zrozumieć pojęcie przedsiębiorstwa.

Czym jest przedsiębiorstwo?

Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, w tym usługowej czy handlowej, czyli celowej, zawodowej działalności ukierunkowanej na zysk. Jest to pojęcie skomplikowane pod względem definicji. Z jednej strony może być rozumiane jako przedsiębiorstwo w ujęciu podmiotowym – jako funkcjonująca w obrocie prawnym osoba prawna, ale też spółka osobowa, np. cywilna, która może zaciągać zobowiązania, dokonywać czynności prawnych, na przykład zatrudniać pracowników. Z drugiej występuje przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym – przedmiot stosunków cywilnoprawnych. Ponadto doktryna wyróżnia także przedsiębiorstwo w ujęciu funkcjonalnym, które niejako stanowi synonim działalności gospodarczej. Dla przedmiotowych rozważań najważniejsze jest rozumienie przedsiębiorstwa w drugim ujęciu.

Przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym

Zgodnie z artykułem 55¹ Kodeksu cywilnego, przedsiębiorstwo jest kompleksem majątkowym – zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej – przedmiotem stosunków cywilnoprawnych. Co to oznacza? Jest ono samodzielnym dobrem prawnym, może być przedmiotem umowy, np. darowizny, może zostać przeniesione. Warto zauważyć, że w ustawowej definicji przedsiębiorstwa w ujęciu przedmiotowym składniki niematerialne są wymienione przed składnikami materialnymi. Ma to na celu podkreślenie ich wagi – przedsiębiorstwo bowiem nie może bez nich prawidłowo funkcjonować. W pewien sposób składniki materialne są podrzędne względem niematerialnych. Wspomniany artykuł wskazuje, że należą do nich w szczególności:

oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części objęte określeniem „nazwa przedsiębiorstwa”,
wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,
koncesje, licencje i zezwolenia,
patenty i inne prawa własności przemysłowej,
majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,
tajemnice przedsiębiorstwa oraz
księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Można również dodać, że w pierwotnym brzmieniu artykułu 55¹ KC pierwszy punkt stanowił, że obejmują one „firmę, znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące”. Wymienienie ich na samym początku podkreślało ich wagę. Także dzisiejsze brzmienie artykułu obejmuje patenty i inne prawa własności przemysłowej. Ustawodawca, wymieniając prawa własności przemysłowej wśród składników przedsiębiorstwa, czyni znaki towarowe nieodłącznym elementem przedsiębiorstwa w sposób niejako oficjalny.

Jaką praktyczną rolę spełnia znak towarowy w przedsiębiorstwie?

Niemniej rola znaku towarowego w przedsiębiorstwie jest jeszcze znaczniejsza w praktyce. Własność przemysłowa, a szczególnie znaki towarowe, stanowią nieraz sam rdzeń działalności gospodarczej. Może być nawet tak, że wartość rynkowa znaku towarowego jest większa niż inne składniki przedsiębiorstwa. Znak towarowy służy oznaczaniu, z reguły poprzez umieszczenie go na opakowaniu, towarów, które przedsiębiorstwo wprowadza do obrotu lub produkuje. Znaki usługowe pojawiają się na sprzęcie wykorzystywanym w danej działalności, na cennikach, na rachunkach. Są wszechobecne. Sens istnienia znaku towarowego realizowany jest w obrocie gospodarczym, a zatem sam znak towarowy jest nierozerwalnie powiązany z przedsiębiorstwem. Znak towarowy jest bowiem tworzony na potrzeby przedsiębiorstwa, pozostaje z nim w zależności i musi być przez nie eksploatowany, aby nie stracił ochrony. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że znaki mogą być przedmiotem sprzedaży między przedsiębiorstwami.

Chociaż więc prowadzenie przedsiębiorstwa nie jest przesłanką uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy, to ich wzajemna zależność jest niepodważalna.