Kiedy patent wygasa?

Wynalazki i patenty uregulowane są przede wszystkim w tytule II, dziale II Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej. Znajdują się tam informacje na temat warunków przyznania patentu, definicja nowości i stanu techniki czy wyłączenia – rozwiązania techniczne, na które nie udziela się patentów. Rozdział 8 tego działu reguluje unieważnienie, wygaśnięcie i ograniczenie patentu. Patent wygasa, kiedy następuje jedna z przewidzianych ku temu przez prawo przyczyn.

Czym jest wygaśnięcie patentu?

Zanim opisane zostaną same przyczyny, warto rozważyć, czym w swej istocie jest wygaśnięcie patentu. Jest to jedno ze źródeł ustania prawa wyłącznego. W efekcie chronione rozwiązanie przechodzi do domeny publicznej. Podobne do niego unieważnienie patentu różni się tym, że następuje z mocą wsteczną – co oznacza, że patent jest traktowany tak, jak gdyby nigdy nie został udzielony. Niemniej oba sprowadzają się do tego, że uprawniony z patentu traci monopol płynący z tego prawa na zarobkowe i zawodowe korzystanie z wynalazku. Wygaśnięcie patentu następuje z przyczyn przewidzianych prawem.

Z jakich przyczyn wygasa patent?

Przyczyny wygaśnięcia patentu wymienia artykuł 90 Ustawy Prawo własności przemysłowej. Są to:

upływ okresu, na który został udzielony,
zrzeczenie się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na patencie,
nieuiszczenie w przewidzianym terminie opłaty okresowej,
trwała utrata możliwości korzystania z wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu z wyłączeniem sytuacji, kiedy istnieje możliwość ponownego zdeponowania (mowa o wynalazkach biotechnologicznych).

Jak widać, niekorzystanie z wynalazku nie jest powodem wygaśnięcia patentu. Warto zaznaczyć, że może być jednak podstawą decyzji o udzieleniu licencji przymusowej, wynikającej z artykułu 82 Ustawy Prawo własności przemysłowej.

W jaki sposób wygasa patent?

Jedyną sytuacją, która nie wymaga decyzji administracyjnej, aby stwierdzić wygaśnięcie patentu, jest ta, w której to prawo podmiotowe gaśnie z powodu upływu ustawowego czasu jego trwania. Oznacza to, że w przypadku upływu czasu patent wygasa z mocy prawa. W pozostałych przypadkach podejmowana jest decyzja administracyjna. Jeżeli patent był udzielony na wynalazek dotyczący materiału biologicznego, jest ona wydawana w postępowaniu spornym. We wszystkich pozostałych przypadkach – to znaczy zrzeczenia się patentu i nieuiszczenia opłaty okresowej – decyzja o wygaśnięciu patentu wydawana jest w trybie ogólnego postępowania administracyjnego.

Upływ okresu, na jaki patent został udzielony

Co do zasady, okres ten upływa po 20 latach od momentu zgłoszenia wynalazku do Urzędu Patentowego – konkretnie od daty dokonania zgłoszenia, mimo tego, że sama decyzja o udzieleniu patentu następuje później. Dlaczego prawa z patentu są ograniczone w czasie? Ustawodawca pragnie w ten sposób zapewnić społeczeństwu korzystanie z wynalazku po pewnym czasie od jego zgłoszenia. Wcześniej z kolei chroni uprawnionego z patentu, aby ten mógł uzyskać zwrot kosztów poniesionych w związku z osiągnięciem, którego dokonał, a także, aby został wynagrodzony za swoją inwencję.

Zrzeczenie się patentu

Uprawniony z patentu może zrzec się przysługujących mu praw. Aby jego oświadczenie było skuteczne, musi nastąpić w przewidzianym w przepisie trybie. Musi zatem zrzec się patentu przed Urzędem Patentowym i za zgodą osób, którym służą prawa na patencie. Chociaż Urząd Patentowy nie jest adresatem, to aby zrzeczenie było skuteczne, musi dokonać się przed nim – nie będzie na przykład miało skutków prawnych ogłoszenie w prasie przez uprawnionego, że zrzeka się patentu. W razie skutecznego oświadczenia przed Urzędem Patentowym wszczyna się postępowanie, którego stroną jest wnioskodawca – uprawniony z patentu.

Wygaśnięcie patentu na skutek nieuiszczenia opłat

W trakcie trwania czasu, na jaki patent został udzielony, uprawniony zobowiązany jest do uiszczania na rzecz Urzędu Patentowego opłat za kolejne okresy ochronne w określonych ustawowo terminach. Jeżeli tego nie zrobi, patent wygasa - w tej sytuacji Urząd Patentowy wydaje odpowiednią decyzję. W takim wypadku dniem wygaśnięcia patentu jest dzień upłynięcia poprzedniego okresu ochronnego. Jeżeli uprawniony nie uiścił opłaty na czas, a pragnie zachować swoje uprawnienia, może uiścić ją w wysokości 130% w ciągu sześciu miesięcy po wygaśnięciu. Nawet jeżeli nieuiszczenie opłaty nastąpiło nie z jego winy, nie ma to znaczenia dla wygaśnięcia patentu. Pewnym wyjątkiem jest sytuacja, kiedy uprawniony nie wniesie opłaty za pierwszy okres ochronny – wtedy patent nie tyle wygasa, co Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie samej decyzji o udzieleniu patentu. W razie wątpliwości co do możliwości czy terminu uiszczenia zapłaty warto skorzystać z porady prawnej.

Wygaśnięcie patentu wskutek trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku

Ostatnia przyczyna dotyczy wyłącznie wynalazków biotechnologicznych. Kiedy brakuje potrzebnego materiału biologicznego, patent wygasa. W przypadku wynalazku biotechnologicznego jednym z etapów zgłoszenia wynalazku jest zdeponowanie w specjalnej instytucji materiału biologicznego, który stanowi jego przedmiot. Następnie do zgłoszenia załącza się specjalny dokument poświadczający to zdarzenie. Jeżeli ta próbka ulegnie zniszczeniu, a nie będzie możliwe jej odtworzenie, spełnione zostaną przesłanki wygaśnięcia patentu. Warto zaznaczyć, że jeżeli jednak odtworzenie jest możliwe, depozytu można dokonać jeszcze raz, tym samym zapobiegając wygaśnięciu patentu.